Yn ôl yr Athro Duncan Baird a Dr Magda Meissner o Brifysgol Caerdydd, arweinwyr thema ar gyfer oncoleg fecanistig a manwl, mae CReSt yn gyfle go iawn i roi Cymru ar y map.
O ran ein cyrff, mae gan bob un ohonom anghenion gwahanol. Anaml y mae dull cyffredinol o ymdrin ag iechyd a lles yn effeithiol; mae rhai ohonom yn elwa mwy o rai mathau o ymarferion sy’n targedu mannau penodol, ac efallai y bydd angen i eraill gyflwyno gwahanol faetholion i’w deiet i frwydro yn erbyn diffygion.
Mae’r un peth yn wir am driniaeth canser; os oes gan ganser pawb gyfansoddiad genetig unigryw, nid yw’n gwneud synnwyr defnyddio’r un driniaeth i bob claf.
Mae proffilio genomig canser yn gonglfaen ym maes oncoleg fanwl, sy’n galluogi meddygon i ddewis therapïau wedi’u personoli ac wedi’u teilwra i gyfansoddiad genetig penodol pob claf. Drwy ddewis therapïau wedi’u targedu fel rhan o driniaeth safonol neu dreialon clinigol, mae clinigwyr wedi gweld cyfraddau ymateb sylweddol uwch, canlyniadau gwell i gleifion, a llai o sgîl-effeithiau o’i gymharu â chemotherapi traddodiadol neu imiwnotherapi. At hynny, mae llawer o therapïau wedi’u targedu yn cynnig y cyfleustra o gael eu rhoi trwy’r geg o’i gymharu â thriniaethau mewnwythiennol. O ganlyniad, mae cael proffil genomig fel rhan o’r llwybr clinigol yn hanfodol i feddygon a chleifion. Mae’r cam hwn yn cyfeirio cleifion tuag at y driniaeth fwyaf effeithiol ac yn gwella canlyniadau cyffredinol cleifion.
Mae oncoleg fecanistig a manwl, wrth ei hanfod, yn ymwneud â cheisio nodi’r driniaeth gywir ar gyfer y claf cywir. Y nod yw dod o hyd i therapïau sy’n cyd-fynd â geneteg canser unigol, ac o bosibl geneteg y claf hefyd.
Mae meddygaeth genomig yn datgelu cymhlethdod canserau, ac mae ymchwilwyr canser ledled y byd yn gweithio’n galed i ddatblygu asiantau wedi’u targedu ar gyfer gwahanol enynnau a mwtadiadau. Dros y degawd diwethaf, rydym wedi datblygu technolegau sy’n ein galluogi i nodweddu manylion moleciwlaidd pob canser, fel y gallwn weld yr holl fwtadiadau sydd wedi achosi’r canser hwnnw, sy’n ein helpu i’w dargedu gyda therapi penodol. Fodd bynnag, mae’r dechnoleg i ddadansoddi geneteg y canser wedi goddiweddyd y gallu i gynhyrchu therapïau.
Mae datblygu a defnyddio therapi wedi’i dargedu’n enetig wedi bod yn cynyddu’n raddol dros yr 20 mlynedd diwethaf. Mae Trastuzumab, sef un o’r triniaethau cyntaf sydd wedi’u targedu, yn gweithio i gleifion â chanserau’r fron sydd â’r moleciwl y mae trastuzumab yn rhyngweithio ag ef, a elwir yn HER2. Ond dim ond 1 o bob 5 canser y fron sydd â HER2, felly nid yw trastuzumab yn gweithio ym mhob claf.
Wrth gwrs, rydym am sicrhau mai dim ond y cleifion a fydd yn elwa o’r cyffur sy’n ei dderbyn, felly dechreuodd ymchwilwyr ddatblygu cyd-ddiagnosteg. Pe byddech chi’n glaf â HER-2, byddech chi’n derbyn Herceptin. Mae’r dull cynnar hwn o feddygaeth fanwl wedi’i gymhwyso i nifer o wahanol asiantau ers hynny.
Yng Nghymru, mabwysiadwyd technoleg genomig yn gynnar. Rydym yn ffodus bod gennym bocedi o arbenigedd wrth nodweddu’n fanwl eneteg canserau, yn enwedig canser y colon a’r rhefr. Rydyn ni’n ceisio deall popeth, o’r geneteg i’r fioleg.
Mae cannoedd o ymchwilwyr yng Nghaerdydd, Abertawe a Bangor yn cymryd rhan mewn ystod eang o weithgareddau sydd wedi’u cynnwys yn y thema oncoleg fecanyddol a manwl. Drwy gynyddu’r cyfleoedd cydweithio a rhannu doethineb drwy CReSt, mae cyfle go iawn i roi Cymru ar y map.
Hoffem weld mwy o ryngweithio ar draws disgyblaethau, o genetegwyr i ddatblygwyr cyffuriau, a allai ein helpu i wthio’r maes ymchwil hwn yn ei flaen ac o bosibl ddatblygu mwy o therapïau wedi’u targedu a allai achub bywydau cleifion yng Nghymru a thu hwnt.
Hoffem hefyd weld Cymru yn dod yn gyrchfan ddeniadol i labordai ac ymchwilwyr newydd. Drwy ysgogi buddsoddiad i ymchwil canser Cymru, rydym yn gobeithio annog talent nawr ac yn y dyfodol i sefydlu eu gweithgareddau ymchwil yng Nghymru ac i ddatblygu eu gyrfaoedd yma. Mae ysbytai sy’n cynnal gwaith ymchwil yn arwain at well gofal i gleifion wrth i lwybrau a threialon triniaeth newydd gael eu harchwilio, ac mae opsiynau mwy arloesol ar gael.
Mae ehangder mawr o dalent mewn ymchwil canser ar draws Cymru. Trwy ysgogi gweithgarwch, buddsoddiad a chydweithio, credwn y gall CReSt wneud gwahaniaeth gwirioneddol i ganlyniadau cleifion â chanser ledled y byd.