Mae offeryn meddalwedd newydd – a ddisgrifir fel “Google Earth ar gyfer genomeg” – ar fin trawsnewid sut mae gwyddonwyr yn delweddu ac yn dadansoddi data genomig, gan gyflymu ymchwil a diagnosis canser. Mae’r gwaith hwn, dan arweiniad yr ymchwilydd o Ganolfan Ymchwil Canser Cymru, Dr Kez Cleal, yn gam mawr ymlaen ym maes dadansoddi genomig.
Mae’r feddalwedd, Genome-Wide (GW), yn gwella galluoedd prosesu data yn sylweddol. Yn gallu gweithio ar gyflymderau hyd at 100 gwaith yn gyflymach nag offer cyfredol, mae GW yn caniatáu i ymchwilwyr edrych ar setiau data genomig enfawr mewn amser real.
Dywedodd Dr Cleal:
“Mae’r datblygiad arloesol hwn yn arbennig o bwysig ym maes ymchwil canser, lle mae deall newidiadau strwythurol mawr yn y genom yn allweddol i ddatgloi’r mecanweithiau sy’n sail i’r clefyd.”
Mae gallu’r feddalwedd i ddelweddu newidiadau yn ddeinamig ar draws genomau yn rhoi mantais hanfodol wrth nodi ad-drefniadau genetig sy’n sail i ddatblygiad canser.
“Gyda GW, rydyn ni’n gallu delweddu newidiadau ar raddfa genom mewn ffordd ddeinamig, sy’n rhoi’r gallu i ni ystyried a deall strwythurau genetig cymhleth mewn ffyrdd nad oedd yn bosibl o’r blaen. Bydd hyn yn arwain at ymchwil canser fwy effeithlon, sy’n ein helpu i nodi’n gyflym unrhyw newidiadau genetig o ddiddordeb yn y genom canser.”
Er bod porwyr genomau presennol yn parhau i fod yn offer hanfodol, maent yn aml yn cael trafferth perfformio wrth weithio ar draws rhanbarthau genomig mawr. Mae GW yn goresgyn y cyfyngiad hwn drwy ddefnyddio fframweithiau cyfrifiadura perfformiad uchel i ddarparu delweddu cyflym a graddadwy – gallu hanfodol ar gyfer dadansoddi ad-drefniadau genetig cymhleth a welir yn aml mewn canser.
Gyda chefnogaeth Canolfan Ymchwil Canser Cymru ac Ymchwil Canser y DU, mae tîm Dr Cleal bellach yn defnyddio’r offeryn i ddatblygu dulliau diagnostig ar gyfer nodi cleifion â strwythurau genomig annormal a datgelu’r prosesau biolegol sy’n gyrru’r newidiadau hyn. Y nod hirdymor yw paratoi’r ffordd ar gyfer strategaethau newydd ar gyfer trin canser.
“Mae deall y newidiadau genetig sy’n achosi canser yn hanfodol i nodi ffyrdd newydd o wneud diagnosis o ganser, nodi risgiau a dod o hyd i driniaethau ar gyfer y dyfodol. Ychwanegodd Dr Cleal: “Mae GW yn gam ymlaen o ran offer sy’n gallu helpu ymchwilwyr i ddeall geneteg canser yn well.”
Gwnaeth yr ymchwil, a gyhoeddwyd yn Nature Methods o dan y teitl GW: ultra-fast chromosome-scale visualisation of genomics data, dderbyn cyllid gan Ymchwil Canser y DU a Chanolfan Ymchwil Canser Cymru.